Een methode die de moeite waard is om te bekijken, is ‘verbindend communiceren’. Deze vorm van communicatie richt zich vooral op het samenbrengen van de innerlijke belevingswereld van de zender en de ontvanger om zo een harmonieuze band te creëren die de betrokkenheid vergroot.
Een stukje achtergrond
Voordat we dieper ingaan op het verbindend communiceren, vertellen we je graag iets over het ontstaan ervan. Het communicatiemodel is ontwikkeld door Marshall Rosenberg, die zich onder andere liet inspireren door Martin Luther King en Mahatma Gandhi. Hij ging daarbij uit van de volgende aannames:
- De mens is van nature compassievol; verbaal en non-verbaal geweld zijn aangeleerd en kunnen ook weer afgeleerd worden.
- De basis van al onze acties is geworteld in de wens tot vervulling van onze (basis)behoeften.
Als we uitgaan van dit tweede punt, vormt verbindende communicatie een mooi middel om van elkaar te ontdekken welke specifieke behoefte ons drijft. Op die manier komen we elkaar tegemoet in ons gevoel en zo een manier van communiceren kiezen die voor allebei prettig is. In deze situatie voelt iedereen zich gehoord, begrepen en gerespecteerd. Het resultaat is een verdieping in de relatie die je met deze persoon hebt.
Rosenberg was een Amerikaans psycholoog en noemde zijn communicatiemodel Non violent Communication. Hiertoe is ook het CNVC opgericht, dat staat voor Center for Non violent Communication. In Nederland kom je het concept ‘verbindend communiceren’ dan ook regelmatig tegen onder de term ‘geweldloze communicatie’.
Vier componenten
Verbindende communicatie richt zich op twee delen en vier componenten. De vier componenten zijn: observatie, gevoel, behoefte en verzoek. Zorg ervoor dat je alle vier de componenten in die volgorde doorloopt in zowel het proces van empathisch luisteren (deel 1 van het model) als bij uiten van je eigen gevoel (deel 2 van het model). De vaardigheden die je hiervoor nodig hebt, zijn de volgende:
- Observeren zonder oordeel
- Onderscheiden van je gevoel en rationele gedachten;
- Beschikken over kennis en begrip van de basisbehoeften (gebruik hiervoor bijvoorbeeld de piramide van Maslov);
- Helder en positief formuleren wat we willen bereiken en dit uitdrukken in een verzoek, in plaats van een eis.
Door bovengenoemde stappen te doorlopen, leg je de verantwoordelijkheid bij jezelf neer en werk je aan je eigen inlevingsvermogen. Deze vaardigheden zijn zo belangrijk, want het overkomt iedereen dat andermans uitspraken en acties direct gekoppeld worden aan je eigen referentiekader. Door bovengenoemde, sta je écht open en leer je je referentiekader uit te breiden met nieuwe mogelijkheden. De enige manier om echt te leren is door je op te stellen alsof je met verwondering kijkt. Dit voorkomt dat je je als alwetend opstelt.
Daarnaast creëer je óók een brug van begrip naar elkaar! Want naast verschillen bestaan er altijd raakvlakken tussen mensen, waardoor je jezelf op welk niveau dan ook met de ander kunt identificeren.
Een ander voordeel is dat er geen beperkingen in het gesprek zijn. Doordat er ruimte is voor gevoel, hoeft geen van de deelnemers zich te schamen voor gevoelens waardoor voorheen onnodige spanningen konden ontstaan. Als alles wordt uitgesproken, mits respectvol, zal het ook respectvol worden ontvangen.
Jezelf trainen
Als je je realiseert hoeveel je kunt bereiken, voor zowel de ander alsook voor jezelf, dan maakt dit het model heel aantrekkelijk. Maar hoe zorg je er nou voor dat je de vaardigheden leert beheersen? Sinds de introductie van verbindend communiceren zijn er in Nederland en België vele trainers die zich hebben gespecialiseerd in deze vorm van communicatie en die ook CNVC gecertificeerd zijn. Je kunt echter ook zonder hulp van derden bepaalde oefeningen doen om jezelf hierin te trainen. De hieronder beschreven oefeningen zijn gericht op verschillende stadia van het model.
In de eerste fase leer je jezelf om onderscheid te maken tussen waarneming of oordeel. Soms nemen we iets voor feit aan, terwijl er in werkelijkheid iets heel anders aan ten grondslag blijkt te liggen. Door bijvoorbeeld te zeggen “Ik zie dat jij teleurgesteld bent”, benoem je wel iemands gevoel, maar je hebt niet eerst gecheckt of dat wel daadwerkelijk zijn gevoel ís. Daarom is die eerste stap zo belangrijk! Probeer eens een tijd heel bewust te letten op je uitspraken. Niemand verwacht dat je het meteen goed doet, maar het is zeker zinvol om kritisch te zijn op jezelf. Wat zou bijvoorbeeld een betere uitspraak zijn geweest dan de stelling in het zojuist benoemde voorbeeld?
Om jezelf te trainen in het herkennen én uitdrukken van gevoel is het een goed idee om je woordenschat onder de loep te nemen en uit te breiden. Op de site van het CNVC vind je bijvoorbeeld een zogenaamde gevoelslijst. Deze lijst is opgesplitst in gevoelens wanneer je tevreden bent en gevoelens wanneer je ontevreden bent. Vaak hebben we vooral de 5 B’s, ofwel de 5 basisgevoelens, paraat: boos, bang, blij, bedroefd en beschaamd. Door kennis te maken met de veel bredere woordenschat als het gaat om emoties, is het veel gemakkelijk om jezelf genuanceerder uit te drukken of bij de ander door te vragen als die zich minder genuanceerd uitdrukt. Zo kom je pas echt tot de kern. Probeer dan ook in het dagelijks leven eens wat meer te kijken naar de verbalen en non-verbale communicatie van mensen en daar bewust een gevoel aan te koppelen. Als de situatie zich ervoor leent kun je zelfs ook even controleren of je het gevoel van die ander correct hebt geïnterpreteerd. Daar leer je dan weer van.
Net als de gevoelslijst, is er ook zoiets als een lijst met behoeften. Het gaat dan om een verdieping van verschillende basisbehoeften, zoals je die ook in de alom bekende piramide van Maslow tegenkomt. Bij de onderste basisbehoefte in de hiërarchie, fysiologische behoeften, kun je dan denken aan de echte overlevingsbehoeften als onderdak en voeding. De derde basisbehoefte is sociale behoefte, waarbij je acceptatie, erkenning en begrip als voorbeeld zou kunnen nemen. Het is heel zinvol zo’n uitgebreide behoeftelijst te maken voor elk element in de hiërarchie, zodat je de specifieke behoeften bij jezelf én bij de ander gemakkelijk kunt herkennen. Ga eens voor jezelf na voor welke aspecten van je leven je je in een bepaalde fase van de piramide van Maslow bevindt. Daarnaast kun je ook tijdens gesprekken met anderen proberen hun behoeftes te plaatsen. Zo word je je ook hier bewuster van.
Een laatste, wellicht overvloedige maar oh zo belangrijke tip om tóch te herhalen: het is altijd het beste om vanuit jezelf te spreken en om niet te generaliseren (nooit, altijd). Zeg dus geen dingen als “Jij doet….”, of “Het is ook nooit goed!”. Zeg liever “Ik heb het gevoel dat….” of “Klopt het dat…?”. Deze tip staat eigenlijk centraal in het geheel van verbindend communiceren.
Praktische tips
Kort samengevat levert dat de volgende tips op:
- Wees bewust van je uitspraken en bepaal voor jezelf of je hebt waargenomen, of toch stiekem een oordeel hebt laten doorschemeren. Bedenk daarna ook hoe je het beter had kunnen doen.
- Maak een lijst van gevoelens en blijf deze voor jezelf uitbreiden. Probeer in het dagelijks leven steeds te onderzoeken wat anderen voelen. Waar mogelijk check je het ook, want daar leer je natuurlijk het meeste van! Je zult steeds meer nuances leren herkennen.
- Doe zelfonderzoek met behulp van de piramide van Maslow en probeer tijdens gesprekken behoeftes van je gesprekspartner te herkennen en te plaatsen.
- Spreek altijd vanuit jezelf en check je waarneming bij de ander!
We hopen dat je met deze nuttige tips al flink aan de slag kunt om jezelf het verbindend communiceren wat meer eigen te maken. We zijn ervan overtuigd dat de integratie ervan een verrijking is in de dagelijkse communicatie met medewerkers, collega’s en/of klanten. Mocht je dieper op de materie willen ingaan of een training willen volgen, neem dan contact met ons op voor cursussen en workshops in dit onderwerp.